Yöre insanının
hayvancılıkla uğraşması dokuma malzemesinin yaygın olarak kullanılmasında
etkili olmuştur. İnsanlar, ihtiyaçlarını karşılama amacı ile dokudukları
kilimleri evlerinde yaygı, minder, yastık, hurç, erzak torbası, çuval, çocuk
beşiği, barzol olarak kullanmıştır. Kullanılan atkı ve çözgü ipliği tamamen yün
ipliğidir. Dokumasında doğal boyalarla boyadığı, teşisiyle eğirdi ipliği
kullanmıştır. Kullanılan renkler lacivert, bordo, natural kahverengi ve Van
beyazı denen kirli beyazdır (Naturel Beyaz). Van ve yöresinde dokunan
kilimlerde estetik güzelliğin yanında ilettiği mesaj çok daha önemlidir. Van’da
yaşayan İnsanlarımız ilmek ilmek, motif motif, duygularını, sevgisini, dile
alamadığı, açıkça söyleyemediği aşkını, üzüntüsünü, beklentilerini kilimine
işlemiştir. Kilimlerin her motifi bir mesajdır. Her kilim bir kitap gibi
zamanın mesajını günümüze taşımıştır. Her kilimde ayrı bir güzellik ayrı bir
duygu vardır. Motiflerin tekrarından oluşan desenlerle süslü kilimlerin
kenarlarında tek ya da çift sıralı bordürlere rastlanır. Kilimlerde kullanılan
motiflerden birkaçı; kurt ayağı, akrep, çakmak, muhabbet kuşları, ip susması,
koç boynuzu, kengöz, elibelinde, toplu koçbaşı, dikmeli susmadır. En fazla
görülen kilimler ise: Gülsarya, Nehrek, Halit Begi, Şahneri, Lüleperdir.
Koyun yününün
yanı sıra keçi kılı, deve kılı ya da pamuğun tercih edildiği de görülür ki
bunlar koyun yünü kadar dayanıklı değildir. Coğrafi İşaretli kilimlerde genelde
koyun yünü kullanılması öngörülmüştür. Van ve çevresinde yapılan kilimlerde çözgü
ve atkı ipi olarak orta kalınlıkta, bükümlü iplerin tercih edildiği
görülmektedir. Böylece kilimlere farklı bir görünüm kazandırılmaktadır. Van
kilimlerinin saçak örmeleri genel olarak saç örgüsü şeklinde olmaktadır. Üçlü,
dörtlü, beşli düz örgü şeklinde olanları da mevcuttur. Kilimlerin bazılarında
arka yüzdeki atkı iplerinin serbest bırakıldığı görülmektedir ki; bu ev halkını
oluşabilecek kirlenmeden koruma amacıyla yapılmaktadır. Bu uygulama Türkmen ve
Yörük kilimlerinde de görülmektedir. “Standart olmamakla birlikte yöre
kilimlerinde genel olarak 10 cm2.de 40 çözgü ipi, 230 motif atkısı bulunmakta,
ilik boyları oldukça kısa tutulmaktadır.” Göze çarpan bir başka özellik ise;
bezemede genel olarak geometrik şekillerin kullanılmasıdır. Her bir bezeme ayrı
bir kare içerisine alınmış ve bu bezemede ikinci bir motifle dolgulanmıştır. İlk
bakışta bir bütün halinde tasarlanmış olduğu sanılan kilimler aslında yatay ve
dikey sütunlara bölünmüş parçalar halinde tasarlanmaktadır. Bu şekilde
tasarlanmış olsalar da kilimlere genel bir simetri hâkimdir. Van Kilimlerinde
Kullanılan Renkler: Van kilimlerinde dört temel ana renk vardır. Bunlar; siyah,
beyaz, kırmızı ve laciverttir.
Kilim Durumu
Terimleri:
Olağan Üstü:
Üründe hiçbir hata
olmamasının yanı sıra, çok zor veya özel bir üretim tekniğine sahip olması,
doğru bir şekilde eskiyerek antika değerine kavuşmuş olması ya da sanatsal
değerinin üst düzey olması özelliğini taşıyan kilim ve halılar için kullanılan
terimdir. Olağanüstü durumda olan sıfır
veya ikinci el kilim ve halıların değeri yıllar geçtikçe artmaya devam
eder.
Antika : Ürünün 80 sene üzerinde yaşı olmasına
rağmen sanatsal değerini koruyabilecek tasarıma, boya tekniğine ve köken
özelliklerine sahip olmasıdır. Antika ürünler yırtılabilir eskiyebilir,
ağrıyabilir. Çoğu antika ürün doğal boya ve yapım tekniği sebebi ile eskidikçe
daha değerli bir havaya sahip olur. O sebeple antika ürünler varolan
durumlarına, eskime şekillerine, üretim tekniklerine, yöresine göre antika
eksper değerleri oluşur.
Mükemmel: Mükemmel durumdaki halı ve kilimler
hatasız, temiz, değeri artması muhtemel, yöresinin özelliklerini taşıyan, doğru
şekilde üretilmiş kilimlerdir. Doğru kullanıldığında antika olabilirler.
İyi: Halı ve kilimlerde olabilecek ortalama
kusurlara sahip, değeri artması muhtemel halı ve kilimlerdir.
Orta: Gündelik kullanıma uygun, ufak tefek
kullanım hasarları olabilen, motif zorluğu yüksek derece olmayan, kullanılan ip
ve boya malzemesi açısından ortalama olan halı ve kilimlerdir.
Vasat: Motif zorluğu düşük, üretimi nispeten
daha kolay, çeşitli yönlerden kalitesini kaybetmiş (Yırtık leke, boya karışması
v.b) Halı ve kilimlerdir.
Elle
üretilen Halı ve kilimlerde kötü veya çok kötü gibi sınıflar olmaz. Üretilen
tüm halı ve kilimler çok büyük el emeği göz nurudur. Ancak imkanlar dahilinde
değerlerini oluşturamayan halı ve kilimler mevcuttur. Üretilen tüm halı ve
kilimler büyük emek ve yapım süresi isteyen, çok özel sanat eserleridir. O
sebeple el üretimi değeri düşük bir halı ve kilim yoktur. Sadece exper değeri
nispeten metrekaresine göre daha düşük olan halı ve kilimler vardır. Bizim
tavsiyemiz evinizde, ofisinizde, hayatınızın her alanında muhakkak el yapımı
Halı ve Kilim kullanın. Bir metrekare kilim veya halı ortalama 1-2 ayda
yapılır. Doğal kilim ve halılar hayatınızın enerjisini düzenler, yaşama değer
katar, sanatsal yaklaşımınızı geliştirir, doğaya yararlıdır. Tamamen doğanın
bir parçası sürdürülebilir ve zararsızdır.