Coğrafi İşaret Tescili alan ilk Reyhan: Arapgir Mor Reyhanı
Doğuda Çin sınırlarından başlayıp Avrupa’nın içlerine kadar yayılan Tarihi İpek Yolunun geçiş noktalarından birisi olan Arapgir Kasabası’nın tarihi, bağlı olduğu Malatya Şehri kadar eski. Önemli bir geçiş noktası olması sebebiyle ticaretin yoğun olduğu bölge, Anadolu’da Türk Birliği’nin sağlanmasıyla siyasi istikrara kavuşmuş.
Arapgir isminin nereden türediğine dair kaynaklarda farklı görüşler olsa da bunlar içerisinde en kabul göreni bir kuşatma hikayesinden gelir: 9. yüzyıl başlarında Bizans hakimiyeti altında bulunan Arapgir, Melik Şah zamanında Selçuklu hakimiyeti altına alınmıştır. Melik Şah buranın alınması için Arap Mehmet denilen bir komutan ve Cihan Şah’ı görevlendirir. Bunlardan Cihan Şah’ı şimdiki Cihangir denilen yerde şehit olur. Arap Mehmet ise uzun bir kuşatmadan sonra şehri ele geçirir. Bu olaya ithafen buraya Arapgir ismi verilir.
Hakiki Arapgir Mor Reyhanı sadece Arapgir'de yetişir.
Birçok medeniyetten izler taşıyan Arapgir; tarihi atmosferi, doğal güzellikleri ve kültürel birikiminin yanı sıra bir bitkiyle adını duyuruyor. Arapgir Mor Reyhanı, Lamiaceae familyasına ait bir bitkidir. Yapılan analizler, yumuşak yaprak yapısı ve koyu mor rengi ile bölgeye özgü bir genotip olan bu reyhan türünün 130 adet uçucu bileşeni ve 170 adet farklı esansiyel yağ maddesini ihtiva ettiğini ortaya koymuştur.
Her Coğrafi İşaretli üründe olduğu gibi Arapgir Mor Reyhanı da yetiştiği bölgenin ikliminden, toprak yapısından, suyundan hatta insanından izler taşır. Onu Hakiki Arapgir Mor Reyhan yapan özelliği işte tam da budur. Arapgir Mor Reyhanına ait tohumların, başka bölgelerde yapılan yetiştiricilik uygulamalarında bitkinin mor rengini kaybettiği, aromasının azaldığı gözlemlenmiştir.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunmak üzere 08.12.2017 tarihinde Arapgir Belediyesi'nin çabaları ile tescil edilmiş ve Coğrafi İşaret Tescili alan ilk reyhan unvanını almıştır.
Reyhan ne demek?
Reyhan dendiğinde aklımıza Fesleğen gibi, güzel kokan bir süs bitkisi gelir fakat fesleğen ile aynı aileden olsa da farklı özellikleri vardır. Eski bir isim olan Reyhan Arapça kökenlidir. “Raveha” kökünden gelir ve ‘’(güzel) koku, rayih’’ anlamını taşır. Her zaman güzele, güzelliğe ve hoşluğa işaret eder. Divân şiirinde sevgilinin güzel saçlarını ve yanağındaki ayva tüylerini tarif etmek için kullanılır. Galib’in Divân’ında “Zaymürân” ismi ile de geçen reyhan, tasavvufî bir simgedir de aynı zamanda: Mevlânâ’nın beyitlerinde “ilahi sırları” sembolize etmek üzere defalarca zikredilir. Büyük halk ozanı Karacaoğlan’ın şiirlerinde de pek çok kez kullanılmıştır
Tarihten bu yana bölgenin değeri olan “Arapgir Mor Reyhanı”, türkülere ve oyunlara konu olarak folklorik bir değere sahip olmuştur. Arapgir yöresine özgü söylenen “İreyhan Evlek Evlek” türküsü bunlardan biridir.
Arapgir Mor Reyhanı Nasıl Yetiştirilir?
Arapgir Mor Reyhan tohumları, Mart ayından itibaren fide yetiştirme yerlerine ekilir. Dikimden sonra ve her hasat sonrasında yeterli miktarda sulama ve bakım işlemleri gerçekleştirilmelidir. Yörede yetiştirilen reyhanlar, yerli tohumlarla üretilir. Reyhan tohumları 7-10 günde çimlenebilmektedir. Bu nedenle geç yaz veya erken ilkbahar üretimi yapmak daha doğrudur. İlkbahar ekiminin, son donlar geçtikten sonra yapılması önem taşımaktadır. Reyhan yetiştiriciliğinde sıra araları çapalama yöntemi ile sıra üzeri ise elle yapılmaktadır. Vejetasyon dönemi boyunca iyi bakım koşullarında 3-4 kez sebze olarak değerlendirilen kısımları hasat edilir. Hasat olgunluğuna gelmiş ve kartlaşmayan sürgün ve yaprakları birinci yaprak boğumunun üzerinden kesilerek demetler halinde pazara satış için gönderilir. İklim ve bakım koşullarının elverişli olması ürünün iki veya üç hafta sonra tekrar hasada gelmesini sağlamaktadır.
Gölgede kurutma ya da seralar için geliştirilen filelerin kullanılması ile yarı-gölgede kurutma işlemi yapılmaktadır. Arapgir Mor Reyhan bitkisi, hiçbir zaman güneşte kurutulmamakta, üretiminde sentetik gübre (üre, azot gibi) kullanılmamaktadır. Bitkinin sahip olduğu güçlü aromanın ve uçucu maddelerin doğal tarım (hayvansal gübre kullanımı, sentetik tarım ilacının kullanılmayışı) uygulamaları ve hasat edilen yaprak ve sapların hava akımı olan gölgede kurutulmasıyla sağlanmaktadır.
Mor Reyhanın Faydaları Nelerdir?
Baskın kokusu, lezzeti ve farklı aromasıyla öne çıkan Mor Reyhan, tamamlayıcı ve takviye edici gıda olarak da sıkça kullanıyor. En çok bilinen faydalarını anlatırsak;
-
Sinir sisteminde dengeleyici bir etkiye sahiptir; stres ve kaygı bozukluklarına olumlu etkisi bilinmekte, migren tedavisinde tavsiye edilmektedir.
-
Reyhan koklamak uykusuzluktan ve zihinsel çalışmalardan kaynaklanan yorgunluğu azaltır.
-
A Vitamini bakımından zengin olduğu için göz sağlığının korunmasına yardımcı olur.
-
Kan dolaşımını hızlandıran, kalp ve damar sağlığını takviye eden, trigliserit ve kolesterol seviyesini düşüren reyhan bitkisinden yapılan şerbet kansızlık ile mücadele etmekte, kan şekerinin düşmesine engel olmaya yardımcı olmaktadır.
-
Öksürük tedavisinde doğal bir takviye gıda olarak tavsiye edilen reyhan, arı sokmasına karşı da tedavi edici olarak da önerilmektedir.
-
Yağ yakıcı özelliğe sahip olduğunu ve özellikle de reyhan çayının zayıflamaya yardımcı olabileceğini belirtmeden geçmeyelim.
Bir uyarı olarak aşırı reyhan tüketmenin böbrekleri yorabileceğini ve karaciğere zarar verebileceğini de ekleyelim. Ne demişler? "Azı karar, çoğu zarar.."
Mor Reyhan’dan Neler Üretilmiştir?
İlerleyen yıllarda kullanım alanının daha da artması beklenen Arapgir Mor Reyhanı ürünleri tıklayarak ürünleri keşfedebilir ve hemen satın alabilirsin.
Arapgir Mor Reyhan Kurusu
Arapgir Mor Reyhan Çayı
Arapgir Mor Reyhan Reçeli
Arapgir Mor Reyhan Baharatı
Arapgir Mor Reyhan Şekeri
Arapgir Mor Reyhan Yağı
Arapgir Mor Reyhan Kolonyası
Arapgir Mor Reyhanlı Badem Şekeri
Ayrıca bu değerli ürün cilt kremi, sabun, oda kokusu ve böcek ilacı yapımında da kullanılmaktadır. Bu hazır ürünlerin yanında evinizde ya da ofisinizde kolayca uygulayabileceğiniz 2 önerimiz;
-
Daha ferah mekânlar için: Etkileyici kokusuyla zararlı böcek ve haşeratı uzaklaştırır, uygulandığı mekânın havasını tazeleyerek yeniler ve yumuşatır.
-
Ağız kokusu için: Şeker ilave etmeden hazırlanacak reyhan suyu ile gargara yapmak yalnızca ağızdaki yaraların iyileşmesini hızlandırmaz, aynı zamanda ağız içinde hoş bir koku bırakır.
Ayrıca hasat mevsiminde muhteşem bir manzara sunan Reyhan tarlaları, yaşattığı görsel şölen ile birçok yerli ve yabancı turistin de uğrak noktasıdır. Anadolu’nun kadim bir ürünü olan Mor Reyhan bugün Coğrafi İşaret tescilli ve koruma altında. İlk günkü doğallığında insanlığa fayda sunmaya devam ediyor.