Coğrafi İşaret ve Yemek Kültürü
İnsanlığın başlangıcından bu yana yemek, kültürün oluşmasında en önemli öge olmuştur. Hemen her coğrafyada yaşayan insanlar o coğrafyanın özelliklerine göre yemek kültürü geliştirmiştir. Avcılık, toplayıcılık ya da tarım ile gelişen yeme kültürü aynı zamanda insanlığın zekâsını ve toplumların gelişmesini de sağlamıştır.
“Sen ne yiyorsan osun”, “can boğazdan gelir”, “Aç gezmekten, tok ölmek iyidir”, “Misafir on kısmetle gelir, birini yer, dokuzunu bırakır”, “Az yiyen az uyur, çok yiyen güç uyur”, yemekle alakalı aklıma hemen gelen atasözleri diyebilirim. Yemeğin hayatımızın içinde ne kadar önemli olduğunu sanırım uzun uzun anlatmama gerek. Ancak sizlere yemek ile alakalı tarihten bu yana gelişen kültürümüzün, bugün geldiği noktadan biraz bahsetmek isterim. Artık hem doymak, hem sağlıklı olmak, hem de lezzet almak için yiyoruz. Teknolojinin, iletişimin gelişmesi kendi ülkelerimizde birçok ülkenin ve kültürün yemeklerini yiyebilmemizi sağlıyor. Alternatiflerin çoğalması, değişik lezzetlerden dolayı tat dünyamızın gelişmesi, hayatın hızlanmasından dolayı daima sağlıklı zinde olma isteği yediğimiz şeylerin sadece bizi doyurmaktan ibaret olmamasını zorunlu kılıyor. O sebeple hemen hepimiz bu geniş lezzet yelpazesi içinde en sağlıklı ve güzel yemekleri aramaya başlıyoruz. Orta asya usulü pilav mı yoksa rizotto mu ya da zeytinyağlı hellim peynirli akdeniz salatası mı, acılı ekşili Uzakdoğu çorbası mı? Genel olarak bu sorulara bir gastronomi ya da diyet uzmanı ihtiyacımıza göre cevap verebilir ancak bizim önemsediğimiz konu bu yemeklerin hangisinin, yöresinin kültürüne uygun doğru ürünleri bir araya getirilerek yapıldığı. Bizde tam bu konuların üzerinde durmak istiyoruz.
Bugün bir mantı yapmak isteseniz ve bu mantı tam da Kayseri yöresinin mantısı olsa unundan, tuzuna, içine koyulan etinden, sosunun domatesine, yoğurdunun özelliklerine birçok değişken işin içine girecektir. Peki yediğimiz hangi mantı gerçek kayseri mantısı dediğimizde bunun bir tek cevabı maalesef olmayacaktır. Yüzlerce evde yüzlerce restoranda farklı farklı kayseri mantısı üretilecektir. Mantının katlamasından, pişme şekline, üzerine kızartılan soslu tereyağından yoğurduna herkes farklı farklı mantılar ortaya çıkaracaktır. Bu noktada emin olun ustalıkla beraber bazı standartlar da devreye giriyor. Ne kadar iyi yemek yaparsanız yapın hemen her yöresel yemeğin bir standardı var. Bu standartları olmazsa olmazların minimumu olarak düşünebilirsiniz. Bu standart belgesine bildiğiniz üzere Coğrafi İşaret diyoruz. Genel olarak dünya da coğrafi işaret almış bir yöresel yemek en ince ayrıntısına kadar incelenip, yörenin en iyi yemeğinin standartlarını ortaya koymuştur diyebiliriz.
Mesela Kayseri Mantısının Coğrafi İşaret Tescil Belgesinden çok kısa bir cümleyi sizinle paylaşmak isterim. “Yeni öğütülmüş unlardan ziyade öğütüldükten sonra belli bir süre dinlendirilerek öz kalitesi iyileştirilmiş buğday unları tercih edilmelidir.” Şimdi bu cümleyi okuduktan sonra normal piyasadan aldığınız bir unla Kayseri Mantısı yapılamayacağını biliyor olursunuz. Yediğimiz, içtiğimiz birçok coğrafi işaretli üründe de böyle yüzlerce standartlar var. Düşünsenize yoksa yüzlerce, hatta binlerce yıldır bu yemekler nasıl günümüze ulaşabilirdi ve standartlarını koruyabilirdi.
Evet günümüzde, teknoloji, ulaşım, iletişim çok gelişti ve her yörenin her ülkenin yemeğini kendi şehrimizde yiyebiliyoruz. Ancak her yediğimiz yemek o yörenin gerçek yemekleri değil. Gerçek olduğunu anlamamız için Coğrafi İşaretli olmasına ve o standartlara göre üretilmiş olmasına dikkat etmemiz gerekiyor. Yoksa yediğimiz ürünlerin, lezzetinden kalitesinden hatta sağlıklı olmasından emin olamayız. Bunun için muhakkak Coğrafi İşaretli yemekleri tercih etmemiz gerekir. Bunu yaparak insanlığın yüzyıllardır geliştirdiği kültürü de, lezzetleri de korumuş oluruz.